Mapowanie znamion – na czym polega body mapping?

Masz ponad 50 znamion na ciele. Jak lekarz może zapamiętać wszystkie i wykryć te, które się zmieniają? Przy tak dużej liczbie zmian skórnych niemożliwe jest dokładne zapamiętanie każdego znamienia podczas standardowego badania dermatoskopowego.

Odpowiedzią na ten problem jest mapowanie znamion – podstawowa funkcja każdej profesjonalnej wideodermatoskopii. Polega na przypisaniu każdemu znamieniu zdjęcia makroskopowego (lokalizacyjnego) oraz zdjęcia mikroskopowego (dermatoskopowego), co tworzy "mapę" wszystkich zmian skórnych z możliwością śledzenia ich w czasie. Niektóre ośrodki oferują dodatkowo Total Body Mapping (ATBM) – rozszerzony system z fotografią całego ciała w specjalnej kabinie oraz AI automatycznie wykrywającym nowe znamiona.

Czym jest mapowanie znamion?

Mapowanie znamion to podstawowa funkcja każdej profesjonalnej wideodermatoskopii, która polega na dokładnym dokumentowaniu lokalizacji i wyglądu każdego znamienia. Dla każdego znamienia system zapisuje:

1. Zdjęcie makroskopowe (lokalizacyjne) – fotografia pokazująca dokładną lokalizację znamienia na ciele z odpowiednim wskaźnikiem/markerem

2. Zdjęcie mikroskopowe (dermatoskopowe) – obraz dermatoskopowy w powiększeniu 50-100x pokazujący strukturę wewnętrzną znamienia

3. Dane opisowe – lokalizacja anatomiczna, średnica, kolor, ocena ryzyka według skali dermatoskopowej

Dzięki temu każde znamię jest "zmapowane" – przypisane do konkretnego miejsca na ciele wraz z jego szczegółowym obrazem dermatoskopowym. Przy kolejnych badaniach kontrolnych lekarz może odnaleźć to samo znamię i obiektywnie porównać, czy zaszły w nim jakiekolwiek zmiany.

Zdjęcie makroskopowe pokazujące lokalizację znamienia na ciele - pierwszy element mapowania

Zdjęcie dermatoskopowe w powiększeniu pokazujące strukturę wewnętrzną znamienia - drugi element mapowania

Total Body Mapping (ATBM) – opcjonalny dodatek

Niektóre ośrodki oferują rozszerzony system ATBM (Automated Total Body Mapping) – fotografie całego ciała wykonywane w specjalnej kabinie fotograficznej, które umożliwiają automatyczne wykrywanie nowych znamion makroskopowych. To opcjonalny dodatek do standardowego mapowania, dostępny w wybranych placówkach. W niektórych systemach ATBM zintegrowany jest również AI follow-up – algorytmy automatycznie porównujące zmiany między wizytami i wspierające lekarza w wykrywaniu zmian.

Ważne: AI pełni wyłącznie rolę narzędzia wspomagającego, ostateczna decyzja diagnostyczna zawsze należy do lekarza dermatologa.

Kluczowa różnica między standardową wideodermatoskopią a wideodermatoskopią z pełnym mapowaniem polega na zakresie dokumentacji. W standardowej wideodermatoskopii lekarz ocenia wszystkie znamiona na ciele, ale mapuje i zapisuje w systemie tylko te niepokojące lub wymagające obserwacji – zazwyczaj 10-30 zmian. Pełne mapowanie dokumentuje i archiwizuje WSZYSTKIE znamiona na ciele, nawet te łagodne. Dodatkowo, w ośrodkach oferujących Total Body Mapping, wykonywana jest pełna fotografia ciała w standardowych pozycjach w specjalnej kabinie.

System mapowania przypisuje każde znamię do konkretnej lokalizacji na graficznej reprezentacji ciała

Porównanie rok do roku – archiwizacja i opcjonalny AI follow-up

Ludzka pamięć jest zawodna, szczególnie gdy mamy do czynienia z 50-100 znamionami rozrzuconymi po całym ciele. Nawet najbardziej doświadczony dermatolog nie jest w stanie zapamiętać dokładnego wyglądu każdego znamienia u każdego pacjenta.

Mapowanie znamion rozwiązuje ten problem poprzez cyfrową archiwizację – lekarz ma dostęp do zdjęć z poprzedniej wizyty i może obiektywnie porównać, czy znamię się zmieniło. System zapisuje zdjęcia makroskopowe (lokalizacyjne) i mikroskopowe (dermatoskopowe) każdego znamienia, co umożliwia precyzyjne porównanie.

AI follow-up – opcjonalny dodatek w wybranych systemach

W niektórych ośrodkach dostępny jest system AI follow-up, który automatycznie porównuje zdjęcia z poprzedniej wizyty z aktualnymi obrazami. Algorytm analizuje każde znamię pod kątem czterech głównych parametrów: pojawienia się nowych znamion, zmian w wielkości, zmian w kolorze oraz zmian w kształcie. Na podstawie tej analizy system generuje alerty dla lekarza, wskazując które znamiona wymagają szczególnej uwagi.

Konkretne przykłady zmian wykrywanych przez archiwizację (i wspomagane przez AI tam gdzie dostępne):

• Nowe znamię, którego nie było podczas poprzedniej wizyty – może to wskazywać na rozwój czerniaka de novo (powstającego na niezmienionej skórze)
• Powiększenie znamienia o więcej niż 2mm w ciągu roku – istotny wskaźnik potencjalnego rozwoju nowotworu
• Pojawienie się asymetrii w znamieniu, które wcześniej było symetryczne – jeden z objawów ABCDE wskazujących na czerniaka
• Zmiana koloru, szczególnie pojawienie się ciemniejszych lub niejednorodnych obszarów w obrębie znamienia

Wartość archiwizacji i porównywania jest nie do przecenienia. Wczesne wykrycie czerniaka gdy jego grubość według skali Breslowa nie przekracza 1mm, daje ponad 90% szans na 5-letnie przeżycie. Dla porównania, w stadium zaawansowanym (przerzuty odległe) ten wskaźnik spada do 15-25%. Kluczowe: nawet bez AI, archiwizacja obrazów przez lekarza pozwala na skuteczne wykrywanie zmian. AI (tam gdzie dostępne) to dodatkowe narzędzie wspomagające, nie warunek skutecznej diagnostyki.

Porównanie tego samego znamienia między wizytami - lekarz może obiektywnie ocenić czy zaszły zmiany

Dla kogo jest wskazane mapowanie znamion? (grupy ryzyka)

Czy mapowanie jest dla każdego? Nie – to badanie przeznaczone przede wszystkim dla pacjentów wysokiego ryzyka rozwoju czerniaka. Istnieją cztery główne grupy pacjentów, dla których mapowanie znamion jest szczególnie wskazane:

1. Pacjenci z ponad 50 znamionami

Duża liczba znamion nie tylko utrudnia ich monitorowanie, ale także statystycznie zwiększa ryzyko rozwoju czerniaka. Przy tak dużej liczbie zmian niemożliwe jest zapamiętanie wszystkich przez lekarza podczas standardowego badania, a nawet niewielka zmiana w jednym z nich może umknąć uwadze.

2. Historia czerniaka – follow-up po leczeniu

Pacjenci po leczeniu czerniaka mają 5-9 razy wyższe ryzyko rozwoju kolejnego pierwotnego czerniaka niż populacja ogólna. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, kontrola powinna odbywać się co 3-4 miesiące przez pierwsze 2 lata, następnie co 6 miesięcy do 5 roku, a później raz w roku dożywotnio. Mapowanie pozwala wykryć nawrót lub nowy czerniak na bardzo wczesnym etapie.

3. Zespół znamion dysplastycznych (atypowych)

Znamiona dysplastyczne charakteryzują się nietypowymi strukturami dermatoskopowymi – nieregularnymi brzegami, nierównomiernym rozkładem barwnika czy asymetrią. Pacjenci z zespołem znamion dysplastycznych mają 10-15 razy wyższe ryzyko rozwoju czerniaka niż populacja ogólna. Mapowanie umożliwia jednoczesne monitorowanie wszystkich dysplastycznych znamion.

4. Immunosupresja – po transplantacji, choroby autoimmunologiczne

Pacjenci po przeszczepach narządów mają znacznie zwiększone ryzyko nowotworów skóry: 65-100 razy wyższe ryzyko raka kolczystokomórkowego (SCC), 10-16 razy wyższe ryzyko raka podstawnokomórkowego (BCC) oraz 2-8 razy wyższe ryzyko czerniaka. Leki immunosupresyjne, szczególnie azatiopryna i cyklosporyna, dodatkowo zwiększają to ryzyko. U tych pacjentów konieczna jest częsta kontrola – co 3-6 miesięcy.

Zobacz również:

Dowiedz się więcej o częstości kontroli znamion dla różnych grup ryzyka

Czytaj więcej

Mapowanie znamion vs klasyczna dermatoskopia – porównanie

Aby lepiej zrozumieć różnice między obiema metodami, warto porównać je w przejrzysty sposób:

Plusy mapowania znamion:

• Pełna dokumentacja – żadne znamię nie umknie uwadze podczas badania
• Archiwizacja pozwala na obiektywne porównanie rok-do-roku
• System automatycznie identyfikuje nowe znamiona (w ośrodkach z AI)
• Porównanie niezależne od pamięci lekarza
• Możliwość konsultacji między specjalistami w ośrodku

Minusy mapowania:

• Dłuższy czas badania (30-60 minut vs 15-30 minut przy standardowej dermatoskopii)
• Wyższa cena (450-600 zł vs 150-400 zł)
• Ograniczona dostępność na NFZ – tylko wybrane ośrodki onkologiczne

Mapowanie znamion to niewątpliwie większa inwestycja finansowa i czasowa niż standardowa dermatoskopia. Jednak dla pacjentów z grup wysokiego ryzyka ta inwestycja może dosłownie uratować życie poprzez wczesne wykrycie czerniaka. Różnice między metodami szczegółowo omówiliśmy także w artykule o różnicach między dermatoskopią a wideodermatoskopią.

Jak przebiega badanie z mapowaniem znamion?

Wiedza o tym, jak dokładnie przebiega badanie, pomoże Ci się do niego przygotować i zmniejszy ewentualny stres związany z wizytą.

Krok 1: Przygotowanie i wywiad (5 minut)

Pacjent rozbiera się do bielizny, ponieważ badanie obejmuje całe ciało. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący historii zmian skórnych, czynników ryzyka oraz poprzednich badań dermatoskopowych. Jeśli to wizyta kontrolna, system automatycznie wczytuje poprzednie zdjęcia do porównania.

Krok 2: Mapowanie i dermatoskopia wszystkich znamion (30-45 minut)

To najważniejsza część badania. Lekarz systematycznie przegląda całe ciało od głowy do stóp. Dla każdego znamienia wykonywane są:

• Zdjęcie makroskopowe – fotografia pokazująca lokalizację znamienia na ciele z numerem/markerem
• Zdjęcie dermatoskopowe – obraz w powiększeniu 50-100x pokazujący strukturę wewnętrzną

System automatycznie kataloguje znamiona, przypisując im lokalizację i numer identyfikacyjny. Lekarz podczas badania oznacza znamiona wymagające szczególnej obserwacji lub potencjalnego usunięcia.

Krok 3: Analiza i konsultacja (10-15 minut)

Po wykonaniu wszystkich zdjęć lekarz omawia z pacjentem wstępne wyniki. Jeśli to wizyta kontrolna, porównuje aktualne obrazy z poprzednią wizytą (w ośrodkach z AI - system wspiera to porównanie automatycznie), wskazując nowe znamiona oraz te, które uległy zmianom. Lekarz wydaje rekomendacje: które znamiona należy usunąć, które obserwować oraz kiedy powinna odbyć się kolejna wizyta. Pacjent otrzymuje dostęp do raportu online chronionego hasłem.

Opcjonalnie: Total Body Photography w kabinie (dodatkowe 10-15 minut)

W niektórych ośrodkach oferujących rozszerzony system ATBM, pacjent staje w specjalnej kabinie fotograficznej, gdzie wykonywane są standardowe zdjęcia całego ciała (8-12 ujęć obejmujących przód, tył, boki, głowę). To opcjonalny dodatek ułatwiający automatyczne wykrywanie nowych znamion makroskopowych.

Raport i dokumentacja

Pacjent otrzymuje kompleksowy raport PDF zawierający:

• Zdjęcia makroskopowe (lokalizacyjne) wszystkich znamion z numeracją
• Zdjęcia dermatoskopowe (mikroskopowe) wszystkich znamion
• Opcjonalnie: zdjęcia całego ciała w standardowych pozycjach (jeśli wykonano TBM)
• Opis każdego znamienia z oceną ryzyka
• Rekomendacje lekarza
• Datę kolejnej zalecanej kontroli

Łączny czas wizyty wynosi 30-60 minut (bez opcjonalnego TBM), co czyni mapowanie dokładniejszym badaniem niż zwykła dermatoskopia wybranych znamion.

Przykład raportu z mapowania – co zobaczysz po badaniu?

Pacjent otrzymuje kompleksowy raport elektroniczny, który stanowi pełną dokumentację stanu jego skóry. Raport składa się z kilku kluczowych sekcji:

Sekcja 1: Dane pacjenta i metadane

Zawiera imię, nazwisko, PESEL lub ID pacjenta, datę badania, dane lekarza wykonującego oraz informację czy to pierwsze badanie czy wizyta kontrolna.

Sekcja 2: Mapa znamion

Zdjęcia makroskopowe (lokalizacyjne) pokazujące dokładną lokalizację każdego znamienia na ciele z odpowiednim numerem/markerem. Każde znamię ma swój unikalny numer i link do odpowiedniego zdjęcia dermatoskopowego.

Sekcja 3: Zdjęcia dermatoskopowe

Powiększone zdjęcie każdego znamienia z informacją o lokalizacji, wielkości w milimetrach oraz oceną (łagodne, do obserwacji, do usunięcia).

Sekcja 4: Opcjonalnie - Total Body Photography (jeśli wykonano)

W ośrodkach oferujących TBM: 8-12 zdjęć całego ciała w standardowych pozycjach.

Sekcja 5: Porównanie z poprzednim badaniem (jeśli to wizyta kontrolna)

Zdjęcia "przed" i "po" umieszczone obok siebie. Lekarz wskazuje nowe znamiona oraz te, które uległy zmianom. W ośrodkach z AI system dodatkowo generuje automatyczne alerty dla znamion wymagających szczególnej uwagi.

Sekcja 6: Rekomendacje lekarza

Lista znamion zakwalifikowanych do usunięcia, znamiona do szczególnej obserwacji, termin kolejnej wizyty oraz ogólne zalecenia dotyczące ochrony przeciwsłonecznej i samobadania.

Raport z badania wideodermatoskopowego z mapowaniem - dokumentacja wszystkich znamion

Jak często powtarzać mapowanie znamion?

Częstość kontroli zależy od indywidualnego ryzyka pacjenta. Poniższa tabela przedstawia rekomendacje oparte na wytycznych PTD i ESMO:

Regularne kontrole są kluczowe z kilku powodów. Czerniak może rozwinąć się w ciągu kilku miesięcy do roku od momentu pojawienia się pierwszych zmian. Nowe znamiona powstające de novo stanowią 70-80% wszystkich czerniaków – większość nie rozwija się z istniejących znamion, co podkreśla znaczenie dokumentacji całego ciała. System AI porównawczy wymaga minimum dwóch wizyt (baseline + follow-up) aby w pełni wykorzystać swoje możliwości.

Między wizytami kontrolnymi równie ważne jest regularne samobadanie skóry zgodnie z zasadą ABCDE. Szczegółowe informacje o samobadaniu znajdziesz w artykule o samobadaniu znamion z wykorzystaniem AI.

Ile kosztuje mapowanie znamion i czy jest na NFZ?

Cena prywatnego mapowania znamion wynosi zazwyczaj 500-800 zł, w zależności od placówki i liczby znamion. Na cenę wpływa kilka czynników: liczba znamion (powyżej 100 znamion wydłuża czas badania), czy jest to pierwsze badanie czy wizyta kontrolna (follow-up bywa tańszy) oraz czy wykonywana jest pełna total body photography czy tylko rozszerzona dermatoskopia.

NFZ - czy mapowanie jest refundowane?

Klasyczna dermatoskopia jest refundowana przez NFZ na podstawie skierowania od lekarza POZ lub dermatologa. Niestety, mapowanie znamion (ATBM) jest dostępne na NFZ tylko w wybranych ośrodkach onkologicznych. Lista przykładowa (dostępność może się zmieniać, należy zweryfikować w danym ośrodku):

• Narodowy Instytut Onkologii w Warszawie – głównie dla pacjentów po leczeniu czerniaka
• Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu
• Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu

Czas oczekiwania na badanie w ramach NFZ wynosi zazwyczaj 3-9 miesięcy. Warunkiem jest posiadanie skierowania oraz spełnienie wskazań medycznych (historia czerniaka, zespół dysplastyczny).

Porównanie NFZ vs prywatnie:

• NFZ: długi czas oczekiwania, bardzo ograniczona dostępność, tylko dla pacjentów wysokiego ryzyka
• Prywatnie: termin za 1-3 tygodnie, dostępność w większych miastach, dla każdego pacjenta

Dla pacjentów z grup wysokiego ryzyka warto rozważyć badanie prywatne. Cena 500-800 zł to inwestycja w zdrowie i spokój – wczesne wykrycie czerniaka może uratować życie.

Zobacz również:

Nie czekaj w kolejce NFZ - umów wideodermatoskopię prywatnie w Twoim mieście

Umów wizytę

Podsumowanie – czy mapowanie znamion jest dla Ciebie?

Mapowanie znamion jest dla Ciebie, jeśli:

• Masz ponad 50 znamion na ciele
• Masz historię czerniaka (Ty lub członek rodziny)
• Masz znamiona dysplastyczne (atypowe)
• Jesteś po przeszczepie lub przyjmujesz leki immunosupresyjne
• Masz jasną skórę (fototyp I-II) i historię oparzeń słonecznych
• Chcesz "złotego standardu" monitorowania znamion

Mapowanie to nie koszt, to inwestycja w wczesne wykrycie czerniaka. Archiwizacja wszystkich znamion z możliwością porównania rok do roku daje największe szanse na wykrycie nawet subtelnych zmian. W ośrodkach oferujących dodatkowo ATBM z AI follow-up, automatyczna detekcja wspiera lekarza w identyfikacji zmian. Jeśli należysz do grupy ryzyka, nie zwlekaj – umów się na pierwsze mapowanie (baseline), które będzie punktem odniesienia dla wszystkich przyszłych kontroli.

Najczęściej zadawane pytania

Czym różni się mapowanie znamion od zwykłej wideodermatoskopii?

Mapowanie znamion to wideodermatoskopia z dokumentacją WSZYSTKICH znamion na ciele – każde znamię otrzymuje zdjęcie makroskopowe (lokalizacyjne) i mikroskopowe (dermatoskopowe). Zwykła wideodermatoskopia może badać tylko wybrane znamiona (10-30 zmian). Opcjonalnie, niektóre ośrodki oferują dodatkowo Total Body Photography (fotografie całego ciała w kabinie) oraz AI follow-up automatycznie porównujące zmiany.

Ile kosztuje mapowanie znamion prywatnie?

Wideodermatoskopia z mapowaniem wszystkich znamion wynosi 450-600 zł w zależności od liczby znamion i placówki. Wizyta kontrolna (follow-up) często jest tańsza niż pierwsze badanie. Na cenę wpływa także zakres badania – czy obejmuje opcjonalnie Total Body Photography w kabinie oraz AI follow-up.

Czy mapowanie znamion jest refundowane przez NFZ?

Mapowanie znamion rzadko jest refundowane przez NFZ – dostępne tylko w wybranych ośrodkach onkologicznych dla pacjentów po leczeniu czerniaka lub z zespołem znamion dysplastycznych. Czas oczekiwania wynosi 3-9 miesięcy. Wymagane jest skierowanie od lekarza ze wskazaniami medycznymi.

Jak często należy powtarzać mapowanie znamion?

Częstość zależy od grupy ryzyka: niskie ryzyko – co 12-24 miesięcy, średnie ryzyko – co 6-12 miesięcy, wysokie ryzyko (zespół dysplastyczny) – co 6 miesięcy, bardzo wysokie ryzyko (po leczeniu czerniaka) – co 3-6 miesięcy przez pierwsze 2 lata.

Dla kogo jest przeznaczone mapowanie znamion?

Mapowanie jest wskazane dla pacjentów z ponad 50 znamionami, historią czerniaka w rodzinie, zespołem znamion dysplastycznych lub przyjmujących leki immunosupresyjne. To badanie dedykowane pacjentom wysokiego ryzyka, nie jest konieczne dla osób z kilkoma stabilnymi znamionami.

Jak długo trwa badanie mapowania znamion?

Standardowe badanie z mapowaniem wszystkich znamion trwa 30-60 minut. Składa się z: wywiadu (5 min), mapowania i dermatoskopii wszystkich znamion (30-45 minut - zdjęcia lokalizacyjne + dermatoskopowe) oraz konsultacji z lekarzem (10-15 minut). W ośrodkach oferujących opcjonalnie Total Body Photography w kabinie czas wydłuża się o dodatkowe 10-15 minut.

Co to jest ATBM?

ATBM (Automated Total Body Mapping) to opcjonalny rozszerzony system dostępny w wybranych ośrodkach. Obejmuje fotografie całego ciała wykonywane w specjalnej kabinie fotograficznej oraz AI follow-up do automatycznego wykrywania nowych znamion makroskopowych i porównywania zmian między wizytami. To dodatek do standardowego mapowania znamion (lokalizacja + dermatoskopia), dostępny w najnowocześniejszych placówkach.

Czy mapowanie znamion wykrywa czerniaka?

Mapowanie pomaga wykryć podejrzane zmiany wymagające biopsji poprzez porównanie obrazów rok do roku. Archiwizacja pozwala lekarzowi dostrzec nawet subtelne zmiany w znamieniu. W ośrodkach oferujących AI follow-up, system dodatkowo wspiera identyfikację zmian. Ostateczna diagnoza czerniaka wymaga jednak biopsji i badania histopatologicznego. Mapowanie znacznie zwiększa szanse na wczesne wykrycie.

Zobacz również:

Umów wideodermatoskopię całego ciała - dostępne terminy w Twoim mieście

Umów się