Czerniak złośliwy jest nowotworem wywodzącym się z komórek barwnikowych - melanocytów. By zrozumieć, jak tworzą się znamiona barwnikowe zwane potocznie pieprzykami, dobrze jest poznać komórki, które biorą udział w procesie ich powstawania. Pozwoli to lepiej zrozumieć, czym są popularne pieprzyki i dlaczego niektóre z nich mogą być groźne dla zdrowia.
Melanocyty to komórki barwnikowe (pigmentowe), zlokalizowane w warstwie podstawnej naskórka, które stanowią 1–2% jego komórek. Ich liczba nie jest w żadnym razie proporcjonalna do koloru skóry. Melanocyty są rozmieszczone nierównomiernie na całej powierzchni ciała. Ich rolą jest produkcja substancji zwanej melaniną.
Karnacja, kolor włosów, wrażliwość na promieniowanie słoneczne, skłonność do piegów i pieprzyków zależą od całkowitej ilości melaniny, jaką mamy w organizmie. Kiedy wystawiamy swoją skórę na działanie słońca, melanocyty gwałtownie się namnażają, rozpoczynając produkcję melaniny, która ma ochronić naszą skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Melanina pełni w tym wypadku rolę fotoprotektora, sprawiając, że nasza skóra brązowieje, a gdzieniegdzie powstają nowe znamiona barwnikowe.
Znamiona dzieli się głównie na wrodzone oraz nabyte. Ze znamionami wrodzonymi przychodzimy na świat, natomiast nabyte pojawiają się w trakcie naszego życia. Znamiona mogą mieć charakter łagodny lub atypowy i o ile te pierwsze nie stwarzają dla nas zagrożenia, tak atypowe znamię może nieść ze sobą ryzyko zachorowania na czerniaka.
Zobacz również:
Charakteryzuje się ono asymetrycznym kształtem, wielkością powyżej 5 mm, nieregularnymi, poszarpanymi brzegami, niejednorodnym kolorem, zmienia się (ewoluuje) w czasie. Pod mikroskopem u wielu znamion atypowych zaobserwować można cechy dysplastyczne, czyli nacieki limfatyczne i powstającą wokół sieć naczyń krwionośnych. Niekontrolowane namnażanie się komórek i ich dysmorfia prowadzą do zezłośliwienia. Aż 50% pacjentów ze sporadycznym czerniakiem ma znamiona atypowe, a z czerniakiem rodzinnym odsetek ten rośnie nawet do 90%.
Zobacz również:
Czerniak powstaje kilkanaście razy częściej w grupie pacjentów ze znamionami atypowymi i zazwyczaj ma bardziej inwazyjny charakter. Ryzyko jest tym większe, im więcej znamion atypowych występuje u pacjenta. Ci, którzy mają powyżej 100 znamion barwnikowych zwykłych i jedno lub więcej znamion atypowych o szerokości powyżej 8 mm, są w równym stopniu zagrożeni czerniakiem, co pacjenci z bardzo licznymi znamionami atypowymi. Ryzyko zmniejsza się jedynie wraz z mniejszą liczbą znamion zwykłych i atypowych.
Zobacz również:
Powstawania znamion barwnikowych nie da się uniknąć, jednak można ten proces ograniczyć, stosując właściwe metody ochrony przed słońcem i działania profilaktyczne.. Dlatego też tak istotne jest unikanie wystawiania skóry na słońce w godzinach 11-16, zakrywanie jak największej powierzchni ciała, używanie kremów z odpowiednio dobranym filtrem oraz unikanie opalania. Szczególnie ważna jest też świadomość szkodliwego wpływu korzystania z solarium.
Oprócz ochrony przed słońcem, warto pamiętać o badaniach kontrolnych w profesjonalnych ośrodkach. Obecnie zaawansowana technologiczne wideodermatoskopia pozwala bezpiecznie i bezinwazyjnie mapować znamiona na całym ciele (archiwizować ich zdjęcia w pamięci komputera) oraz efektywnie obserwować ich ewentualne zmiany. Wtedy nawet przy spełnieniu się czarnego scenariusza, wczesna diagnoza czerniaka da szansę na całkowite wyleczenie.
Zbadaj swoje znamiona w tym tygodniu!